Już od pierwszych miesięcy życia dziecko uczy się, a robi to właśnie poprzez zabawę. Na początku maluch naśladuje nieświadomie mimikę osób ze swojego otoczenia. Jednak już po chwili zdobywa coraz to nowsze umiejętności, jak np. łapanie rzeczy dłońmi, bawienie się nimi. Wraz z wiekiem zabawy zmieniają się w bardziej złożone formy, a spowodowane jest to rozwojem dziecka. Zdaniem I. Roszkiewicz zabawa uczy dzieci planowania oraz kierowania, ćwiczy ich umiejętności, zwiększa orientację w świecie, rozwija zdolności organizacyjne maluchów, wpływa pozytywnie na rozwój poszczególnych sprawności czynnościowych najmłodszych, wzbogaca osobowość dziecka, poszerza ich wiedzę i usprawnia sposób myślenia, a także rozwija ich sferę emocjonalną.
Zabawę dzieli się na cztery podstawowe typy:
-
Zabawy funkcjonalne – czyli takie, które związane są z takimi czynnościami, jak np. gaworzenie, chwytanie, pełzanie, wstawanie, chodzenie, pluskanie się w wodzie, jazdę na rolkach, itp.;
-
Zabawy receptywne – tj. czytanie książek, oglądanie obrazków, słuchanie muzyki, oglądanie filmów;
-
Zabawy w fikcje – naśladowanie osób, zwierząt, czynności wykonywanych przez innych ludzi ( w szczególności dorosłych);
-
Zabawy konstrukcyjne – układanie obrazków, rysowanie, pisanie, wycinanie, itp.
To właśnie zabawa rozwija u dzieci kreatywność, spontaniczność, uczy ich, jak w nieszablonowy sposób rozwiązywać problemy. Maluchy w przedszkolu bardzo często poprzez ten rodzaj aktywności przyswajają wiedzę na temat realizacji codziennych czynności (choćby tych związanych z higieną czy porządkowaniem rzeczy). To właśnie ich bogata wyobraźnia i sposób myślenia, który jest tak nietuzinkowy, powoduje, że każde z nich jest tak wyjątkowe. Bo kto, jak nie dziecko, podczas zbierania kloców potrafi przenieść się w zupełnie inny świat, choćby zbierania najcenniejszych skarbów do swojej pirackiej skrzyni.
Zabawa wspiera również rozwój intelektualny dziecka. Układanie puzzli, klocków, rysowanie, pisanie, lepienie, wykonywanie prostych doświadczeń chemicznych oraz wiele innych czynności, jakie wykonują przedszkolaki w trakcie zabawy, pozwalają na szybkie i łatwe przyswojenie niezbędnej wiedzy. To właśnie te aktywności ułatwią im później start w szkole. Tak zwykła czynność, jak tworzenie z plasteliny, wpływa i rozwija motorykę małą, która jest tak niezbędna w późniejszych latach edukacji. Przedszkolak bawiąc się nie tylko uzyskuje wiele informacji o otaczającym go świecie, ale także je zapamiętuje. Np. podczas „zabawy w pipetowanie” (przenoszenie roztworu z jednego naczynia do drugiego za pomocą pipety), maluch nie tylko dowiaduje się co to pipeta, jak wygląda, na czym polega pipetowanie, ale również uczy się ją obsługiwać. A jak wiadomo przelewanie to jedna z ulubionych zabaw dzieci.
Zabawa wpływa także na rozwój emocjonalny najmłodszych. Podczas aktywności z innymi osobami dzieci obserwują, w jaki sposób inni okazują emocje, co odczuwają w różnych sytuacjach i jak na nie reagują. Przedszkolaki w trakcie zabawy w naśladowanie emocji uczą się nie tylko nazywać emocje, ale przede wszystkim rozpoznawać je. Dzieci dzięki przebywaniu z rówieśnikami w przedszkolu codziennie ćwiczą swoja empatie, np. gdy maluch w przedszkolu się przewróci i zaczyna płakać, to pozostałe dzieci okazują mu swoją troskę i współczucie. Wszystkie te umiejętności są bardzo ważne i będą im towarzyszyć na każdym kolejnym etapie życia.
Zabawa kształtuje umiejętności społeczne. Od najmłodszych lat dzieci tworzą swoje własne społeczności. Zjawisko to można zaobserwować już w przedszkolu, gdzie dzieci z jednej grupy utożsamiają się ze sobą; wspierają się; dbają o siebie; wiedzą, że są z np. grupy Biedronek, i to właśnie z osobami z tej grupy bawią się na przedszkolnych balach przebierańców. Przedszkolaki współdziałają ze sobą przez zabawę i to w trakcie niej nabywają umiejętności związanych z pracą w grupie oraz z budowaniem relacji z innymi. Np. podczas wspólnego tworzenia budowli z klocków, uczą się komunikacji, przydzielania zadań, współpracy, rozwiązywania konfliktów.
Dziecko postrzega naukę przez zabawę jako formę zwyklej zabawy, a jej „skutkiem ubocznym” jest właśnie zdobywanie wiedzy, która niejednokrotnie zostaje w głowie malucha na lata, a nie na chwilę (jak ma to miejsce bardzo często podczas klasycznej szkolnej edukacji). I to właśnie jest sensem edukacji przez zabawę.
Monika Pleszko
Pedagog – Menager Kreatywny
Źródło:
I. Rochovska, Znaczenie zabawy w rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce, Kwartalnik dla nauczycieli, 2011.